سود حاصل از صنعت IT روبه‌رشد است و روزانه شرکت‌های زیادی برای به دست آوردن سهم خود در این بازار تأسیس می‌شوند. هدف این شرکت‌ها ارائه خدماتی است که وابسته به مراکز داده آن‌ها باشد؛ فضای ابری، توان پردازشی و اطلاعات به مشتریان خود می‌فروشد. وجود مراکز داده یکی از مسائل مهم برای حیات این شرکت‌ها است. به همین دلیل، محققان و شرکت‌های تولیدکننده نیز دست به کار شده‌اند و تکنولوژی و محصولات جدید خود را معرفی می‌کنند. در این مقاله سه دستاورد متفاوت در زمینه مراکز داده یعنی مرکز داده ماژولار (Modular Data Center)، مرکز داده سیار (Mobile Data Center) و میکرو مرکز داده (Micro Data Center) را معرفی می‌کنیم و به بررسی یک محصول در آن زمینه می‌پردازیم.
مرکز داده سیار
نوع دیگری از مرکز داده، نوع سیار آن است. به این نوع، نام‌هایی همچون مرکز داده در کانتینر (Container Data Center) و مرکز داده در جعبه (Data Center in a Box) نیز اختصاص داده شده است. بنای اصلی این نوع مرکز داده، کانتینرهایی است که عمدتاً برای جابه‌جایی محصولات در کشتی‌ها از آن استفاده می‌شود. تمام تجهیزات مورد نیاز اعم از رک، منبع خنک‌کننده، ابزارهای اطفای حریق، منبع برق، UPS، روشنایی و تنظیم‌کننده رطوبت هوا در یک کانتینر قرار می‌گیرند.
این کانتینرها طوری طراحی شده‌اند که حمل‌ونقل راحتی داشته باشند. می‌توان آن‌ها را به‌راحتی به کامیون و تریلیر وصل کرده و از جایی به جای دیگر منتقل کرد. همچنین می‌توان به‌سادگی با تعدادی از آن‌ها تشکیل یک کلاستر داد؛ به صورتی که هرکدام با تجهیزات مستقل از هم کار کنند. درصورتی که با مشکل فضا روبه‌رو باشید، می‌توانید تعدادی از آن‌ها را روی هم قرار دهید و مرکز داده چند طبقه‌ای خود را داشته باشید.
این نوع مراکز داده از مزایای بسیار برخوردارند که از جمله آن‌ها می‌توان به سرعتشان در پیاده‌سازی اشاره کرد. در مجموع، این نوع مرکز داده در مقایسه با حالت ماژولار سرعت پیاده‌سازی بیشتری دارند.
مدل‌های موجود به دو نوع تقسیم می‌شوند. حالت اول محصولات آماده هستند؛ به این صورت که شرکت تولیدکننده، مدل‌های ازپیش‌ساخته خود را طراحی و معرفی می‌کند. با خرید این نوع محصولات، به‌سرعت و در عرض چند روز، مرکز داده به دستتان خواهد رسید. در حالت دوم نیاز به مرکز داده سفارشی مختص به خود را دارید. باید نیازها و ابعاد مدنظر را به شرکت تولیدکننده ارسال کنید تا کانتینر با مشخصات مورد نیازتان ساخته شود. بدیهی است که حالت دوم به زمان بیشتری نیاز دارد. به هر روی، می‌توان چندین سفارش هم‌زمان فرستاد تا به صورت موازی و با سرعت زیادی مرکز داده‌تان ساخته شود. برای هر دو حالت حتی می‌توان تعداد و مدل سرورها و تجهیزات مورد نیاز به همراه اتصالات آن‌ها را به شرکت سازنده ارسال کرد. این شرکت نیز برای قرار دادن تجهیزات درخواستی به همراه اتصالات لازم اقدام خواهد کرد.
از دیگر قابلیت‌های مهم این نوع مرکز داده، سیار بودن آن است. این امکان باعث افزایش چابکی آن نیز شده است. به لطف این امکان، اگر این کانتینرها به‌عنوان Disaster Recovery یک شعبه یا سایت سازمان باشند، در صورتی که سایت دیگر از سازمان که در شهر دیگری قرار دارد، دچار حادثه شود، می‌توان با انتقال این کانتینر به آنجا ارائه خدمات را از سر گرفت. این مثال برای سایت‌های نظامی محسوس‌تر است؛ با انهدام یکی از مراکز داده، با استفاده از این تکنولوژی می‌توان به‌سرعت مرکز داده جدیدی جایگزین کرد.
بسته به تصمیم شرکت سازنده، ممکن است برخی از مدل‌های معرفی‌شده این محصولات، دارای اجزای متفاوتی باشند. برای مثال محصولات شرکت «Bulldog containers» دارای سه بخش هستند: ژنراتور برق، سیستم‌های اطفای حریق و خنک‌کننده و در نهایت مرکز داده و رک‌ها. محصول شرکت «AST» با محصول شرکت «Bulldog» تفاوت دارد. این شرکت فقط از UPS و جعبه تقسیم برق به انضمام رک‌ها در کانتینر خود استفاده و از قرار دادن ژنراتور برق خودداری کرده است. به همین دلیل فضای بیشتری برای رک‌ها موجود و تعداد آن‌ها سه برابر رک‌های موجود در محصول Bulldog است.
Google، HP، Oracle، Schneider، IBM، Huawei، AST و Altron از جمله شرکت‌هایی هستند که در این زمینه فعالند. ابعاد محصولات این شرکت‌ها به سه دسته 6 متری (20 فوت)، 12متری (40 فوت) و 16 متری (53 فوت) تقسیم می‌شوند. شایان ذکر است مفهوم مرکز داده ماژولار و مرکز داده سیار به هم نزدیک است و نمی‌توان مرزهای مشخصی برای آن‌ها تعیین کرد. شاید این دیدگاه به دلیل قرار گرفتن مراکز داده ماژولار در کانتینرها باشد یا به این دلیل که مرکز داده‌های ماژولار را نیز می‌توان با کمی تغییرات به سیار تبدیل کرد. برخی از صاحب‌نظران در این حوزه، مرکز داده سیار را همان مرکز داده ماژولار می‌دانند و به آن لقب «All-in-one Modular Data Center» می‌دهند.
میکرو مرکز داده
نوع دیگری از مرکز داده، نوع کوچک‌تر آن یعنی میکرو دیتاسنتر (Micro Data Center) است. این مدل از سایر مدل‌های نام‌برده کوچک‌تر و مدیریت آن غیرمتمرکز است. استفاده از آن‌ها برای سرور فارم‌ها با تعداد رک کمتر از 10 عدد و شرکت‌های کوچک‌تر که فقط تعداد محدودی سرور دارند، توصیه می‌شود.
بر خلاف مدل‌های نام‌برده‌شده که سرورها و رک‌ها درون فضای بسته‌ای به نام کانتینر قرار می‌گیرند، تمام تجهیزات مورد نیاز درون یک رک قرار می‌گیرند و هر رک می‌تواند به صورت Stand-alone کار کند. از جمله این تجهیزات می‌توان به سیستم خنک‌کننده، UPS، دوربین مداربسته برای کنترل دسترسی، سیستم احراز هویت و مانند این‌ها اشاره کرد. از مزایای این نوع دیتاسنترها استفاده بهتر از فضا برای شرکت‌های نوپا و کوچک است. این نوع دیتاسنترها هزینه های Capex و Opex را به‌شدت کاهش می‌دهند و باعث صرفه‌جویی زیاد در هزینه‌ها می‌شوند.
از نظر زمانی نیز در مقایسه با سایر مدل‌ها، میانگین زمان راه‌اندازی بسیار کمتری دارند. گفته می‌شود به طور متوسط، زمان مورد نیاز برای راه‌اندازی این مدل حدود سه ساعت است.
در این خصوص شرکت معروف و مشهور «اشنایدر» که تولیدکننده تجهیزات مربوط به مرکز داده است، به تولید محصولاتی با نام «SmartBunker» اقدام کرده است. این محصولات بسته به کاربردشان دارای سه دسته‌بندی و تنوع هستند که عبارتند از:
SmartBunker SX: مناسب برای محیط کوچک همراه با دسترسی‌های کنترل‌شده.
SmartBunker FX: بسیار مقاوم، مناسب برای محیط‌هایی با شرایط نامساعد. علاوه بر این دسته‌بندی، مدل‌های مختلفی نیز برای هرکدام ساخته شده است تا برای اندازه‌های متفاوت و شرایط مختلف، راه‌حل‌های متفاوتی نیز در نظر گرفته شود.
همان‌طور که اشاره شد، این نوع مرکز داده‌ها در مقایسه با مدل‌های قبلی از سرعت راه‌اندازی و قابلیت جابه‌جایی بسیار بالاتری برخوردار است. برای جابه‌جایی تنها نیاز است اتصالات برق و کابل‌های شبکه را جدا کرده و به‌راحتی مرکز داده را به طبقه دیگر یا حتی ساختمان دیگری منتقل کنید. از معایب این نوع مرکز داده‌ها می‌توان به مقیاس‌پذیری پایین آن اشاره کرد. این نوع مرکز داده‌ها برای گسترش و ایجاد یک مرکز داده بزرگ مناسب نیستند و مدیریت آن‌ها بسیار سخت است. در این خصوص برای راحتی بیشتر، شرکت اشنایدر راه حل‌های نرم‌افزاری ارائه کرده است. نرم‌افزار پیشنهادی اشنایدر، Data Center Expert Virtual نام دارد که به ازای خرید هرکدام از محصولاتش، تا پنج نود را به صورت رایگان پشتیبانی می‌کند.
سخن آخر
ویژگی‌های هرکدام از محصولات به طور کامل گفته شد، اما هنگامی‌که این سه موضوع کنار هم قرار داده می‌شوند، می‌توان دید بهتری به مزایا و معایب هرکدام پیدا کرد. در خصوص مقیاس‌پذیری، به ترتیب، مرکز داده ماژولار، مرکز داده سیار و میکرو مرکز داده در رده‌های اول تا سوم قرار می‌گیرند. مرکز داده ماژولار به دلیل ابعاد و توانایی زیاد تجهیزات به‌کاررفته در آن، برای شرکت‌های بزرگ با تعداد تجهیزات زیاد و شبکه گسترده مناسب است. در نقطه مقابل آن، میکرو مرکز داده قرار دارد که مخصوص محیط‌های کوچک با مقیاس‌پذیری کم است. از دیدگاه قابلیت جابه‌جایی و سرعت جابه‌جایی، میکرو مرکزداده به دلیل ابعاد کوچک‌تر و راحتی در جداسازی، بیشترین سرعت را دارد. مرکز داده سیار مانند حالت قبل، در رده دوم قرار دارد. مرکز داده ماژولار نیز به دلیل وجود اتصالات و زیرساخت نیاز به زمان بیشتری برای جابه‌جایی دارد و در رده سوم قرار می‌گیرد.
بحث در مورد مراکز داده و تکنولوژی‌های آن، به همین موضوع محدود نمی‌شود. به‌منظور کاستن هزینه و آزادسازی فضای بیشتر در مرکز داده، در حال حاضر محققان و شرکت‌های بزرگی در حال کار بر روی معماری‌ها و توپولوژی‌های جدید هستند. گفته می‌شود هم‌اکنون برخی از این توپولوژی‌ها مانند «BCube» در حال گسترش برای استفاده در مرکز داده‌های سیار و ماژولار هستند. اما هنوز برای قضاوت درباره اینکه آینده این نوع مرکز داده‌ها به چه صورت خواهد شد و آیا ساختار استاندارد و توپولوژی مختص‌به‌خود را خواهند داشت، کمی زود است.